Staatsobligaties: betekenis, waarde en mogelijkheden

Staatsobligaties worden vaak genoemd als veilig alternatief voor het beleggen in aandelen van bedrijven. Toch zijn deze staatsobligaties voor velen onbekender terrein dan het beleggen in aandelen of het banksparen. Dit artikel biedt een korte uitleg betreffende staatsobligaties inclusief uitleg betreffende de mogelijkheden tot kopen van staatsobligaties, danwel volgen van staatsobligaties met een fictieve, kosteloze en gratis portefeuille.

Betekenis staatsobligatie Een staatsobligatie is in feite niets anders dan een lening die de staat aangaat om geld op te halen. Deze lening kan een staat doen bij een bank, maar vaak wordt er ook een bedrag opgehaald op de beurs door middel van een staatsobligatie; deze kan dus ook staatslening genoemd worden. Particulieren of bedrijven kunnen hierop inschrijven en op deze manier geld lenen aan de staat voor een vaste looptijd en een vast rentepercentage per jaar. Het is het Agentschap van het Ministerie van Financiën die meerdere keren per jaar een dergelijke staatsobligatie plaatst.

Een obligatie ziet er als volgt uit: er zit een nominale waarde aan vast (bijvoorbeeld een obligatie van 1000 euro) er zit een jaarlijkse rente aan vast, die coupon genoemd wordt (bijvoorbeeld een jaarlijkse rente van 7%) er zit een vaste looptijd aan vast , waarna deze in principe volledig wordt afgelost, danwel gedeeltes tussentijds, afhankelijk van de voorwaarden van de obligatie (bijvoorbeeld een looptijd van 2010 tot 2020) er zit een bepaalde beurswaarde aan vast (een obligatie van 1000 euro kan bijvoorbeeld op de beurs verhandeld worden voor 950 euro, of 1050 euro; allemaal afhankelijk van een aantal factoren)

Een obligatie van 1000 euro kan dus bijvoorbeeld een looptijd van 10 jaar hebben met een jaarlijkse rente van 7%, waarbij deze obligatie op de beurs verkrijgbaar is voor 1012 euro. In principe wordt op het einde van de looptijd de volledige nominale waarde, in dit geval de 1000 euro, afgelost door de staat: de belegger krijgt dan dit bedrag terug voor de obligatie. Een andere mogelijkheid is dat in de voorwaarden het “bullit” principe is toegevoegd; dit maakt het mogelijk voor de staat om tussentijds een aantal obligaties binnen de lening af te lossen. Dit laatste gebeurd op basis van loting. Het is overigens mogelijk om de staatsobligatie te verhandelen op de beurs, voor de waarde waartegen die daar verhandeld wordt. In het genoemde voorbeeld kan dit bijvoorbeeld betekenen dat we op beurs de reeds lopende staatsobligatie van 1000 euro kopen voor 1012 euro.

De waarde van de staatsobligatie waartegen deze verkrijgbaar is op de beurs is afhankelijk van een aantal factoren. Als de rente op een spaarrekening bijvoorbeeld zeer laag is, worden obligaties die tegen een hogere rente zijn afgezet zeer interessant. Deze zullen dan duurder zijn dan de nominale waarde van de staatsobligatie (in het voorbeeld bijvoorbeeld de obligatie van 1000 euro, die tegen 1012 euro op de beurs verkrijgbaar is). Andere factoren zijn bijvoorbeeld de resterende looptijd (hoe korter, hoe minder rente er immers verdient wordt), de betrouwbaarheid en financiële positie van het betreffende land (Griekse obligaties zijn bijvoorbeeld goedkoop te verkrijgen) en de daadwerkelijke rente die vergoed wordt op de staatsobligatie.

Rendement Het rendement is makkelijk uit te rekenen aan de hand van de resterende looptijd, de nominale waarde van de staatsobligatie, de rente en het bedrag waarvoor deze obligatie gekocht is. Als een obligatie van 1000 euro bijvoorbeeld voor 900 euro gekocht is, en deze heeft een rente van 7 procent is het eigenlijke rendement per jaar (1000 x 7) / 900 = 7,78 procent. Dit laatste percentage noemen we het couponrendement, oftewel het rendement per jaar dat de obligatie oplevert.

Veiligheid Er wordt vaak gesproken over de veiligheid van staatsobligaties. Een staatsobligatie zou veiliger zijn dan beleggen in aandelen, maar minder veilig dan banksparen. In zekere zin klopt dit wel, bij banksparen kan een bank wel failliet gaan, maar vergoed de Belgische en Nederlandse Staat nog steeds de eerste 100.000 euro. Alles wat daarbuiten valt is echter verloren. Bij aandelen kunnen de bedrijven failliet gaan en blijft er helemaal niets meer over. Bij het beleggen in staatsobligaties vergoed de staat niets als het mis gaat; het moet immers al goed mis zijn met de staat wil de staatsobligatie fout lopen. Toch is dit voorgekomen, in de crisis van de jaren dertig. Toentertijd dacht men veilig in de staatsobligaties te kunnen stappen, echter waren deze op een gegeven moment niets meer waard.

Tegenwoordig kunnen we wel stellen dat staatsobligaties hun positie qua veiligheid tussen banksparen en aandelen zeker verdient hebben. Het zal niet snel gebeuren dat een land de staatsobligaties niet op tijd terug betaald; hierdoor zou de betrouwbaarheid van de staat sterk in het gedrang komen. Een ander risico is de inflatie; als deze enorm groot wordt zijn staatsobligaties met een lage coupon geen goede belegging bijvoorbeeld. De kans hierop is echter ook enorm klein; landen en centrale banken zullen de inflatie ten alle tijden proberen in de hand te houden omdat de consequenties anders voor de gehele economie desastreus zullen zijn.

Beleggen en schaduwportefeuille Het beleggen in staatsobligaties is makkelijk mogelijk via sites als Binckbank, Alex, of diverse andere bank- of beleggingssites. Hier kan ook makkelijk gekeken worden hoe de koersen zich ontwikkelen alvorens er wordt ingestapt. Zo is het ook mogelijk om, ter gewenning bijvoorbeeld, te werken met een zogenaamde schaduwportefeuille. Dit laatste biedt de mogelijkheid om met fictief geld allerlei simulaties uit te voeren om te bekijken of strategieën of ideeën daadwerkelijk nut of effect hebben alvorens echt geld uit te geven. Zeker voor beginners is dit laatste aan te raden, het is een gratis manier om te wennen aan het beleggen in staatsobligaties zonder risico.